Uw stichting of vereniging is opgericht. U heeft de juiste rechtsvorm gekozen. Een bestuur gevormd en nagedacht over aansprakelijkheid. Een beleidsplan en activiteitenplan gemaakt. En nu wilt u aan de slag! Echter, ook het werken met vrijwilligers is aan regels en voorwaarden gebonden.

De rijksoverheid over vrijwilligerswerk
Het is niet precies te zeggen wat wel en wat geen vrijwilligerswerk is. In het algemeen zijn daarvoor de volgende criteria van toepassing:

• vrijwilligerswerk dient een bepaald maatschappelijk belang
• vrijwilligerswerk heeft geen winstoogmerk
• vrijwilligerswerk komt niet in de plaats van een betaalde baan

Een stichting of vereniging mag dus altijd met vrijwilligers werken, want dat zijn organisaties die geen winstoogmerk hebben. Maar dat zijn niet de enige voorwaarden. Want ook voor vrijwilligers gelden er regels.

Randvoorwaarden voor het werken met vrijwilligers
De voorwaarden van de rijksoverheid zeggen niet zoveel en laten veel ruimte voor interpretatie. Vrijwilligerswerk steunt in de definitie van dit werk door Movisie bijvoorbeeld op vier pijlers:

• de mate van organisatie
• de mate van verplichting
• de mate van vergoeding
• de mate van belang voor anderen of de samenleving c.q. van eigen belang

Een terminologische discussie hierover zal de aard van vrijwilligerswerk niet veranderen, maar kan wel bijdragen aan een kritische blik op de tijd en vrijwilligheid van mensen. Lees daarom hier meer over de vier pijlers van vrijwilligerswerk.

Sinds de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 ligt de wettelijke taak om vrijwilligers en mantelzorgers te ondersteunen veel meer bij gemeenten. De Wmo doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers om zoveel mogelijk voor elkaar te zorgen. Hier valt ook vrijwilligerswerk onder. Want vrijwilligerswerk, ook wel vrijwillige inzet genoemd, heeft te maken met hulp aan elkaar en met de kernbegrippen van de Wmo, zoals wederkerigheid, sociale samenhang, zelfredzaamheid en participatie.

Om de randvoorwaarden van vrijwilligerswerk in kaart te brengen, is het zaak dat u de gemeentelijke bepalingen in Den Haag goed bestudeert en volgt. Dat geldt in het bijzonder voor het vrijwilligersbeleid. Als dat beleid verandert, veranderen uw randvoorwaarden misschien ook wel. Volg veranderingen in uw externe omgeving steeds op de voet, want regeren is vooruitzien.

Gemeenten hebben met betrekking tot vrijwilligerswerk dus een belangrijke taak. Die bestaat uit vijf basisfuncties. Belangrijk om te weten!

Vrijwilligerswerk en het ontvangen van een WW-uitkering
Vrijwilligerswerk kan een goede manier zijn om werkervaring op te doen. Zo kunnen mensen bijvoorbeeld ondervinden of bepaalde werkzaamheden bij hen passen.

Iedereen met een WW-uitkering mag vrijwilligerswerk doen. Maar vrijwilligerswerk mag geen belemmering zijn voor het zoeken naar een betaalde baan.

Aangezien het UWV de uitkeringsinstantie is, is het van belang te weten welke voorwaarden deze instantie stelt aan vrijwilligerswerk. Zo kan een vrijwilliger bijvoorbeeld ontheffing van de sollicitatieplicht krijgen als het vrijwilligerswerk de kans op een betaalde baan vergroot.

Ook vindt u op de website van het UWV een beslisboom. Daarmee wordt het u snel duidelijk of een vrijwilliger daadwerkelijk vrijwilligerswerk mag verrichten.

Vrijwilligerswerk en het ontvangen van bijstand
Iemand die bijstand ontvangt, moet een tegenprestatie verrichten als de gemeente hierom vraagt. De tegenprestatie is een onbetaalde maatschappelijk nuttige activiteit van beperkte duur en omvang, bijvoorbeeld voor een paar uur per dag of per week gedurende enkele weken of maanden. Het mag geen werk zijn waar men normaal gesproken voor wordt betaald.
De gemeente moet een verordening hebben waarin staat wat voor soort tegenprestatie zij vraagt voor bijstand. Duidelijk moet zijn wat de inhoud, omvang en duur is van de tegenprestatie. Uw gemeente kan daarnaast eigen voorbeelden van tegenprestaties geven. Bij een tegenprestatie houdt uw gemeente rekening met persoonlijke omstandigheden. Neem voor meer informatie hierover contact op met uw gemeente. Overigens mag een gemeente daadwerkelijk een bijstandsuitkering verlagen, als iemand weigert een tegenprestatie te verrichten. De gemeente bepaalt de hoogte en de duur van de verlaging.
Voor u als bestuurder houdt dit in dat bijstandsgerechtigden potentiële vrijwilligers zijn. In gesprek gaan met de gemeente daarover kan dus nooit kwaad. Ook vragen veel gemeenten om melding te doen van vrijwilligerswerk door bijstandsgerechtigden. Als een bijstandsgerechtigde vrijwilligerswerk verricht, doet hij of zij er goed aan dit zelf te melden aan de consulent van de gemeente of uitkeringsinstantie. Kent u een vrijwilliger in uw organisatie die bijstandsgerechtigde is, attendeer hem of haar hier dan op. Zo voorkomt u mogelijk dat de vrijwilliger in een moeilijke situatie belandt.

Vrijwilligersvergoeding en onkostenvergoeding
In sommige gevallen mag u vrijwilligers een vergoeding geven voor hun vrijwilligerswerk. Dat kan als de vrijwilliger:

• met u heeft afgesproken dat hij een vergoeding ontvangt en 23 jaar of ouder is. Dan bedraagt de vergoeding maximaal € 4,50 per uur, met een maximum van € 170 per maand en € 1700 per jaar. Deze maximumbedragen gelden voor het totaal van de vergoeding voor de inzet. [NB Deze bedragen gelden sinds 1 januari 2019. In 2018 waren ze resp. € 150 en € 1500.]
• met u heeft afgesproken dat hij een vergoeding ontvangt en 23 jaar of jonger is. Dan bedraagt de vergoeding maximaal € 2,50 per uur, met een maximum van € 170 per maand en € 1700 per jaar. Deze maximumbedragen gelden voor het totaal van de vergoeding voor de inzet. [NB Deze bedragen gelden sinds 1 januari 2019. In 2018 waren ze resp. € 150 en € 1500.]
• niet met u heeft afgesproken dat hij een vergoeding ontvangt. De vergoeding is dan zo laag dat deze niet in verhouding staat tot de omvang en het tijdsbeslag van het werk. Dan mag de vergoeding maximaal € 170 per maand en € 1700 per jaar bedragen. Deze maximumbedragen gelden voor het totaal van de vergoeding voor de inzet. [NB Deze bedragen gelden sinds 1 januari 2019. In 2018 waren ze resp. € 150 en € 1500.]

Alleen deze vergoedingen zijn onbelast en hoeft de vrijwilliger niet aan te geven bij de Belastingdienst. Binnen deze bedragen vallen ook tegemoetkomingen in natura, zoals een voetbalshirt. Lees er meer over in deze folder.

Verzekering

Behalve een onkostenvergoeding dient u uw vrijwilligers ook een goede verzekering
te bieden. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten biedt Haagse organisaties een collectieve verzekering waarmee vrijwilligers zijn verzekerd voor het geval er tijdens
hun belangrijke werk iets misgaat of schade ontstaat:

de Haagse Polis.

Arbo en vrijwilligerswerk

De Arbowet is soms van toepassing op vrijwilligerswerk.

Dat is het geval als er serieuze risico’s bestaan, bijvoorbeeld als een vrijwilliger werkt met gevaarlijke stoffen. Op het Arboportaal vindt u alle informatie over de Arbowet.

De arboregels voor

zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, gelden ook voor vrijwilligersorganisaties.

Risico-inventarisatie en -evaluatie

Een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) beschrijft de risico's voor de veiligheid en gezondheid op de werkplek. Ook staat hierin welke maatregelen moeten worden genomen om deze risico's te verkleinen.

VOG

Voor sommige functies binnen vrijwilligerswerk is een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nodig. Een VOG is een verklaring waaruit blijkt dat iemands gedrag in het verleden geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving.

De organisatie Justis screent (rechts)personen die een VOG aanvragen en geeft de VOG's af. Een VOG kan worden afgegeven aan natuurlijke personen en aan rechtspersonen. Als iemand een VOG aanvraagt, doet Justis onderzoek naar diens justitiële verleden. Een VOG wordt in ieder geval verleend als de vrijwilliger geen strafbaar feit heeft gepleegd dat relevant is voor de betreffende functie.

Gratis VOG

Een Verklaring Omtrent Gedrag kost onder normale omstandigheden geld. Voor vrijwilligers die werken met minderjarigen of met mensen met een verstandelijke beperking is het echter mogelijk gratis een VOG aan te vragen. Per 1 november 2018 wordt die mogelijkheid bovendien aanzienlijk uitgebreid. Veel meer organisaties kunnen dan deelnemen aan de regeling Gratis VOG. Lees hier wat er per 1 november 2018 gaat veranderen.

Sociale veiligheid

De hiervoor vermelde randvoorwaarden zijn 'hard'. Ze zijn bij wet geregeld en

u kunt er als organisatie niet omheen.

Daarnaast zijn er randvoorwaarden die de sociale veiligheid binnen uw organisatie bevorderen.

Binnen dit kader zijn er diverse voorbeelden van incidenten.

Voor sociale veiligheid is dus vooral het voorkomen van grensoverschrijdend gedrag

belangrijk. We onderscheiden zeven hoofdvormen van grensoverschrijdend gedrag.

Movisie heeft een toolkit ontwikkeld die houvast biedt bij het sociaal veilig maken van uw organisatie.

Stappenplan huiselijk geweld en kindermishandeling

Verder geldt voor bepaalde instellingen sinds 2012 de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Deze wet verplicht zorg- en welzijnsorganisaties ertoe een stappenplan te hebben voor het signaleren en melden van huiselijk geweld en kindermishandeling.

De verplichting geldt niet voor vrijwilligersorganisaties. Het is dus van belang dat u

in kaart brengt of uw organisatie voldoet aan de acht criteria voor vrijwilligersorganisaties uit de 'Draaischijf' van Movisie.

Uiteraard doet u er altijd goed aan om de nodige aandacht te schenken aan sociale veiligheid.

Deze folder biedt houvast bij het opzetten van een stappenplan huiselijk geweld en kindermishandeling.

Voorkomen van seksueel ongewenst gedrag
Denk ook na over het voorkomen van seksueel ongewenst gedrag en seksueel misbruik. Hoe pakt u dat aan binnen uw vrijwilligersorganisatie? Voor sommigen is dit een omvangrijke kwestie, terwijl anderen er al een tijdje mee bezig zijn.

Om u goed op weg te helpen bij dit onderwerp, is er de website In Veilige Handen. Daar vindt u een groot aantal tips en tools voor het sociaal veilig maken van uw organisatie.

Ook voorziet In Veilige Handen in praktijkvoorbeelden en materialen waarmee u direct aan de slag kunt, zoals een checklist, een modelgedragscode, een blauwdruk voor een tuchtreglement etc.

Maak uw beleid bekend

Als uw vereniging of stichting een goed beleid heeft ter voorkoming van seksueel misbruik,

valt of staat het succes van dit preventiebeleid met de bekendheid ervan. Ook een

vertrouwenspersoon heeft weinig nut als mensen niet weten dat hij of zij er is. De volgende

tips helpen u het beleid en de vertrouwenspersoon bekend te maken.

Move Professionals biedt verschillende vormen aan van

onderzoek, advies en training op het gebied van sociale veiligheid.

Geraadpleegde bronnen

Bekijk hier de geraadpleegde bronnen.