Voordat u van start gaat met het oprichten van een vrijwilligersorganisatie, is het van belang goed na te denken over de rechtsvorm. Dit is de juridische vorm van de organisatie en de manier waarop deze bekendstaat bij instanties als de Belastingdienst.
Er zijn verschillende rechtsvormen mogelijk. Van belang is dat het doel van uw organisatie optimaal aansluit bij uw rechtsvorm. Die keuze bepaalt in welke mate de bestuurders aansprakelijk zijn en hoeveel belasting u moet betalen.
Voor een goed begrip van de rechtsvorm is het van belang om het onderscheid tussen een natuurlijk persoon en een rechtspersoon duidelijk voor ogen te hebben.

Vereniging of stichting
Voor vrijwilligersorganisaties zijn de stichting en de vereniging de meest voorkomende rechtsvormen. Het belangrijkste verschil is dat mensen die actief zijn binnen een vereniging ook leden zijn van de vereniging. Dit is niet het geval bij een stichting. Uiteraard zijn er ook nog andere belangrijke verschillen tussen een vereniging en een stichting.

De belangrijkste vraag bij de keuze van een rechtsvorm is die van aansprakelijkheid. Dit wil zeggen: wie is voor de wet aansprakelijk wanneer het fout gaat? Voor natuurlijke personen is dat duidelijk: wie een ruit breekt, betaalt een nieuwe ruit. Maar hoe zit het als zoiets gebeurt bij het verrichten van een vrijwillige activiteit? In dat geval is het de rechtspersoon, in de meeste gevallen de achterliggende organisatie, die aansprakelijk wordt gesteld.

In tegenstelling tot een vereniging kan een stichting uitsluitend worden opgericht met volledige rechtsaansprakelijkheid. Dat wil zeggen dat alle aansprakelijkheid bij de rechtspersoon, de stichting dus, ligt. Dat hoeft bij een vereniging niet het geval te zijn.

Bestuurders en leden van een vereniging met volledige rechtsbevoegdheid (opgericht bij notariële akte en ingeschreven bij de Kamer van Koophandel) zijn in principe niet aansprakelijk voor de verplichtingen van de vereniging, ook niet na ontbinding en faillissement. De vereniging is dan schuldenaar of schuldeiser, niet het bestuurslid.
Bij een stichting is er altijd sprake van volledige rechtsbevoegdheid, omdat deze bij notariële akte is opgericht.
Een vereniging heeft leden, wat van de Algemene Ledenvergadering het hoogste orgaan van de vereniging maakt. Een stichting heeft geen leden, maar wel een bestuur; eventueel is er een raad van toezicht aanwezig. Het bestuur is het centrale orgaan in de bedrijfsvoering, maar is niet per definitie het hoogste orgaan. Dit is afhankelijk van de statuten. Meer hierover vindt u in de paragraaf statuten.

Meer informatie over stichtingen en verenigingen kunt u bekijken in dit allesomvattende filmpje.

Handige links
Sinds 2014 is de Kamer van Koophandel gedigitaliseerd onder de naam Ondernemersplein. Daar vindt u alle informatie voor het inschrijven van uw stichting of vereniging, maar ook over veranderingen in beleid en wetten.
Bekijk ook de informatie over het oprichten van een stichting of een vereniging en een antwoord op de meest gestelde vragen vanuit het perspectief van de notaris.

Geraadpleegde bronnen
Bekijk hier de geraadpleegde bronnen